دیتاسنتر چیست؟

در عصر اطلاعات، آنچه که از مهمترین دارایی‌های هر سازمان به شمار می‌رود، اطلاعات و دیتای آن سازمان است. اگر به این دارایی‌های ناملموس امّا مهم، آسیبی وارد شود یا مورد دستبرد واقع گردد؛ صدمات بسیار بزرگی به مجموعه وارد خواهد آمد.

تمام این هشدارها به ما می‌گوید که برای حفظ و ذخیره اطلاعات خود، باید دنبال محل امنی باشیم و این‌جا است که مفهوم دیتاسنتر یا مرکز داده خودنمایی می‌کند.

برای شناخت ریشه‌ای این مفهوم، ابتدا تاریخچه کوتاهی از آن ذکر می‌کنیم و بعد به تعریف آن می‌پردازیم.

تاریخچه شکل‌گیری دیتا سنتر

اوایل دهه ۱۹۹۰ ، همان زمان که مفهوم وب در اینترنت شکل گرفت، بهره‌گیری از پروتکل HTTP و اشتراک‌گذاری اسناد و مدارک کم کم گسترش پیدا کرد. با افزایش تعداد کاربران و افزایش دیتاهای رد و بدل شده؛ نگهداری و ذخیره این اطلاعات به عنوان یک چالش خودنمایی می‌کرد. شرکت‌های مختلف برای حل این مسأله تلاش کردند تا هر کدام برای خودشان یک پایگاه داده تحت وب درست کنند تا مشکل پردازش و ذخیره اطلاعات مشتریانشان را حل نمایند.

این پروسه با خود مشکلات و چالش‌های دیگری به همراه آورد که قابل چشم پوشی نبود. استخدام و به‌کارگیری نیروی متخصص برای این کار، صرف هزینه مجزا برای نگهداری اطلاعات، ترافیک بالا و بسیاری مشکلات دیگر سبب شد که راه حل مناسب و به صرفه‌تری به نام دیتاسنتر شکل بگیرد. دیتاسنتر‌ها با برخورداری از اتصال اینترنت پر سرعت و سرور‌های متعدد و قدرتمند خود، امکان راه​اندازی و ایجاد سرور​‌های وب را برای تمام کاربران فراهم می‌​کردند و کاربران و شرکت​‌ها می‌​توانستند با اجاره فضایی محدود در این سرور‌ها، سایت​‌ خود را ایجاد کنند و با کمک زیرساخت​‌های دیتاسنتر خدمات جدیدی ارائه دهند.

دیتاسنتر چیست؟

دیتاسنتر (Data Center) یا مرکز داده، مکانی است که تعداد زیادی از سرورهای کامپیوتری و تجهیزات شبکه‌ با استفاده از امکانات زیرساختی و ارتباطی برای رایانش و میزبانی مجموعه‌ بزرگی از داده‌ها، کنار هم تعبیه شده‌اند و بدون وقفه و شبانه روزی در حال فعالیت هستند.

عموماً ساختمان این مراکز، با سیستم‌های امنیتی پیشرفته، سیستم تهویه مناسب، سیستم اطفاء حریق و سیستم توزیع برق اضطراری تجهیز ‌شده‌اند.

به طور کلی، پیاده‌سازی یک دیتاسنتر، بر پایه شبکه‌ بزرگی از منابع پردازشی و ذخیره‌سازی صورت می‌گیرد که با کمک یک زیرساخت ارتباطی قوی، شرایط مناسب ارائه سرویس‌های اینترانتی (محلی و داخل سازمانی) یا اینترنتی انتقال داده را در مقیاس‌ کوچک و بزرگ فراهم می‌کند.

کاربرد دیتاسنتر در سازمان

در سال‌های اخیر با افزایش نیاز کسب و کارهای مختلف به فناوری اطلاعات، درخواست‌های زیادی برای بهره‌گیری از خدمات دیتاسنتر‌ مطرح می‌شود. این روزها، دیتاسنترها نقش بسیار مهمی را در حوزه اقتصاد دیجیتال ایفا می‌کنند و از طیف عظیمی از فعالیت‌های مهم مردم، سازمان‌ها و دولت‌ها پشتیبانی می‌کنند.

دیتاسنترها کاربرد فروانی در مجموعه‌ها و سازمان‌های مختلف دارند. برخی از رایج‌ترین کاربردهای آن شامل: مدیریت ارتباط با مشتری (CRM)، برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP)، پست الکترونیک، ذخیره‌سازی، تهیه نسخه پشتیبان و اشتراک فایل‌ها، کلان داده، هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، خدمات ارتباطی درون سازمانی، انتقال، پردازش و رایانش بدون وقفه داده‌های عظیم و … است. 

اجزا و زیرساخت دیتا سنتر

دیتاسنتر شامل اجزای مختلفی از جمله: روتر‌ها، سوئیچ​‌ها، فایروال​‌ها، سیستم​‌های ذخیره​سازی، سرور‌ها و کنترل​کننده​‌ برنامه​‌ها است. هر کدام از این اجزا می‌تواند داده​‌ها و برنامه​‌های کاربردی مهم را ذخیره و مدیریت نماید. 

همچنین دیتاسنتر‌ها مبتنی بر ۳ زیرساخت هستند:

• زیرساخت ذخیره سازی: زیرساخت​ ذخیره سازی داده​ها، هسته اصلی یک دیتاسنتر است. از سیستم‌های ذخیره‌سازی برای نگهداری اطلاعات و داده​ها استفاده می​شود.
• زیرساخت​های محاسباتی: زیرساخت​های محاسباتی شامل برنامه​ها و موتورهای دیتاسنتر است. این سرورها وظیفه پردازش، ذخیره‌سازی و اتصال کار با داده​ها را دارد.
• زیرساخت​های امنیتی: شامل فایروال​های سخت​افزاری و نرم​افزاری است که جهت جلوگیری از نفوذ به کار گرفته می​شود.

همان‌طور که پیشتر هم به آن اشاره‌ کردیم؛ دیتاسنتر علاوه بر تجهیزات فوق از زیرساخت​های دیگری برای پشتیبانی و حفظ عملکرد سیستم​ها استفاده می​کند که شامل زیرساخت​های توزیع برق است. این زیرساخت شامل منابع برق اضطراری UPS، سیستم​ تهویه، سیستم​ خنک کننده، سیستم​ اطفاء حریق، ژنراتور پشتیبان و اتصالات به شبکه​های خارجی است.

دیتاسنتر چگونه کار می‌کند؟

شاید بهتر باشد که با یک مثال، نحوه کار دیتا سنتر را توضیح دهیم: وقتی شما یک آدرس اینترنتی را در مرورگر خود تایپ می‌کنید، درخواستی برای سرور یا سرورهایی در دیتاسنتر اینترنتی (IDC — Internet Data Center) ارسال می‌شود. ابتدا این درخواست توسط لایه‌های امنیتی دیتاسنتر برای شناسایی و اقدام علیه بدافزارها یا هر نوع آلودگی دیگر مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس درخواست به سوییچی در لایه دسترسی (Access Layer) ارسال می‌شود. سوییچ، درخواست را به سمت وب سرور فیزیکی یا مجازی در لایه داخلی شبکه هدایت می‌کند، که ممکن است برای حفظ پایداری و توانایی مدیریت ترافیک بالا، از طریق تقسیم بار میان خوشه‌ای از سرورها (Server Cluster)، پشت یک Load Balancer قرار داشته باشد. سرور، درخواست را دریافت، پردازش و به سمت سرور بانک اطلاعاتی هدایت می‌کند و برای پاسخ، داده‌های مربوط را از بانک اطلاعاتی در مرکز شبکه مرکز داده فراخوانی می‌کند.

درخواست پردازش شده با گذر از لایه ذخیره‌سازی شبکه، اطلاعات مورد نیاز را از دیسک‌ها استخراج می‌کند؛ سپس با تقسیم پاسخ دریافت شده در قالب بسته‌هایی (packages) برای انتقال آماده می‌شوند. در پایان با انتخاب بهترین و سریعترین مسیر توسط روترها از طریق بسترهای ارتباطی/شبکه‌ای بی‌سیم یا با سیم در قالب یک صفحه وب یا انواع دیگر داده‌ها به مبدا درخواست کننده ارسال می‌شوند.

دسته‌بندی دیتاسنتر

دیتاسنترها با توجه به طراحی آن‌ها، انواع مختلفی دارند و بر اساس نوع پردازش دیتا، توپولوژی دسترسی، فناوری​های ذخیره‌سازی و محاسبات، نحوه بهینه سازی انرژی و نحوه استفاده به دسته​های مختلفی تقسیم می​شوند. با این مبنا، دیتاسنترها پنج نوع دسته‌بندی اصلی دارند:

1. دیتاسنتر Enterprise

دیتاسنتر سازمانی که به عنوان “Enterprise data centers” خوانده می‌​شود در واقع تسهیلاتی است که یک سازمان برای پشتیبانی و ذخیره‌سازی اطلاعات سازمان خود استفاده می‌​کند. دیتاسنتر سازمانی از تجهیزات محاسباتی فیزیکی مانند: سرور‌ها، سیستم​‌های شبکه و دستگاه​‌های ذخیره‌سازی و زیرساخت‌های فنی برق مانند تجهیزات خنک‌کننده و سیستم اطفاء حریق تشکیل شده​ است.

دیتا سنتر سازمانی می‌تواند داخل یا خارج از محل سازمان شکل بگیرد. به همین خاطر دیتاسنتر سازمانی به دو شکل داخل و خارج از سازمان طراحی می‌​شود که هر یک دارای مزایا و معایب خاص خود است. اگر مرکز داده داخل سازمان قرار داشته باشد، امکان دسترسی مستقیم افراد به سرور‌ها و کنترل بیشتر روی تجهیزات تسهیل می‌​شود. 

اگر به دلیل نداشتن زیرساخت​‌های فیزیکی مناسب امکان راه​اندازی دیتاسنتر در داخل سازمان فراهم نباشد، سازمان​‌ها می‌​توانند دیتاسنتر را خارج از سازمان راه​اندازی کنند. بسیاری از شرکت​‌ها و سازمان​‌ها، ترجیح می‌دهند مراکز داده را خارج از محل سازمان بسازند و از راه دور آن را مدیریت کنند. یکی از دلایلی که سبب می‌​شود سازمان​‌ها به فکر راه​اندازی دیتاسنتر در خارج از سازمان بیفتند، بهینه‌سازی مصرف انرژی است؛ چون قرار گرفتن دیتاسنتر در موقعیت​‌های جغرافیایی با آب و هوای سردتر تأثیر زیادی در کاهش مصرف انرژی دارد.

2. دیتاسنتر colocation

دیتاسنتر​‌های کالوکیشن که به عنوان “colocation” خوانده می‌​شود، به معنای «مرکز داده هم موقعیت» است. این نوع دیتاسنتر، علاوه بر این که امکان اجاره کردن فضای مناسب برای استقرار سرور‌ها و سایر تجهیزات را فراهم می‌​کند، همچنین مقیاس‌پذیری، پایداری و امنیت زیادی دارند و امکان مدیریت اتاق​‌های سرور از راه دور را ایجاد می‌​کند.

دیتاسنتر کالوکیشن زیرساخت​‌هایی همچون: ساختمان ایمن، سیستم خنک‌کننده، پهنای باند مناسب، سرور، سیستم​‌های ذخیره‌ساز و فایروال‌ها را تأمین می‌​کند. فضای موجود در این مراکز، معمولاً به صورت قفسه​ یا اتاق، اجاره داده می‌​شود. 

مراکز داده کالوکیشن دوست‌دار محیط زیست هستند و انرژی کمتری استفاده می‌​کنند. این نوع مراکز هزینه کمتری را برای مصرف برق از مشترکان خود دریافت می‌​کنند و می‌​توانند تا از ۷۲ تا ۹۶ ساعت در مقابل قطعی برق مقاومت کنند.

3. دیتاسنتر Edge

دیتاسنتر“Edge” مرکز داده کوچکی است که در لبه شبکه قرار دارد. در این دیتاسنتر داده​‌های مشتری تا میزانی که مقدور باشد، نزدیک به منبع اصلی پردازش می‌​شود. از آنجایی که مراکز داده کوچک‌تر در نزدیکی کاربران نهایی قرار دارند، از آن​‌ها برای ارائه خدمات سریع با حداقل تأخیر استفاده می‌​شود.

مهم​ترین مزیت اصلی مرکزداده لبه شبکه، ارائه خدمات سریع​ با کمترین تأخیر است. 

این دیتا سنتر برای شرکت​‌های مخابراتی، شرکت​‌های ارائه دهنده اینترنت ‌اشیا، شرکت​‌های ارائه دهنده تجهیزات پزشکی و مراقبت​‌های بهداشتی، شرکت​‌های ارائه دهنده وسایل نقلیه هوشمند و کارخانه​‌های هوشمند گزینه مناسبی به شمار می‌آید.

4. دیتاسنتر Cloud

دیتاسنتر “Cloud” را احتمالاً بتوان ارزان‌ترین نوع دیتاسنتر دانست که در سال‌های اخیر هم با استقبال بسیار گسترده‌ای مواجه شده‌اند.

در این نوع دیتاسنتر، زیرساخت مبتنی بر ابر به صورت آنلاین ارائه می‌​شود و موقعیت قرارگیری دیتاسنتر در چندین کشور به صورت محرمانه قرار داشته و قابل شناسایی دقیق نیست؛ به همین خاطر است که  امنیت بیشتر، سرویس دهی مطلوب​تر، سرعت پردازش بیشتر و پشتیبانی بهتری را ارائه می‌​دهند. از جمله مهمترین مزایای دیتاسنتر ابری می‌​توان به کاهش هزینه نگهداری اطلاعات و نیرو‌ی انسانی اشاره کرد.

در دیتاسنتر ابری، مقیاس‌پذیری سریع​تر و آسان​تر انجام می‌​شود و در هر سطحی که نیاز به منابع و زیرساخت​‌های بیشتر باشد، با پرداخت هزینه می‌​توان به آن دسترسی داشت.

5. دیتاسنتر Micro

مرکز داده میکرو (MDC) یک مرکز داده مدولار در مقیاس کوچک است که شامل کلیه محاسبات، ذخیره‌سازی، شبکه، برق، خنک‌کننده و سایر زیرساخت‌های مورد نیاز برای یک حجم کاری معین است. مراکز داده میکرو، به اندازه‌ای کوچک هستند تا در مکان​‌هایی که امکان پیاده‌سازی دیتاسنتر سنتی وجود ندارد مستقر شوند. این امر به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا چالش پردازش و ذخیره‌سازی داده با تأخیر کم را به روشی چابک‌ و مقرون‌به‌صرفه برطرف کنند. دیتاسنتر​‌های میکرو به صورت از پیش مونتاژ شده ارائه می‌​شوند.

چگونه دیتاسرور خوب تهیه کنیم؟

همان‌طور که در بالا اشاره شد، با افزایش نیاز کسب و کارهای مختلف به فناوری اطلاعات در این سال‌ها، درخواست‌های زیادی برای بهره‌گیری از خدمات دیتاسنتر‌ مطرح شده است. پیاده‌سازی یک دیتاسنتر، توانمندی، تخصص و بررسی‌های ویژه‌ای را طلب می‌کند که بتواند بر اساس شرایط و نیازهای خاص هر شرکت، راهکار مناسب را برای آن ارائه داد.

شرکت رایان نت پرداز دانا، با بهره‌گیری از کارشناسان مجرب خود، تمامی خدمات مشاوره در خصوص پیاده‌سازی و اجرای دیتاسنتر را به صورت تخصصی انجام می‌دهد.

همچنین برای خرید سرور hpe و سایر ملزومات سخت‌افزاری مورد نیاز در حوزه دیتا سنتر، می‌توانید با ما تماس بگیرید.